MNISZEK LEKARSKI – Taraxacum officinale – nazywany także mleczem, dmuchawcem, męską stałością – porasta łąki, pastwiska, przydrożne trawniki i ogrody strefy klimatu umiarkowanego na całym świecie. Większość z nas postrzega go jako niechcianego gościa naszych wypielęgnowanych ogrodów, tymczasem ten pospolity, może czasem uciążliwy chwast jest jedną z najskuteczniejszych roślin zielarskich, wspomagającą leczenie wielu chorób. Surowcem zielarskim są korzenie (Radix Taraxaci), kwiaty (Flos Traxaci) i ziele mniszka (Herba Taraxaci). Mniszek jest wielkim sprzymierzeńcem wątroby i nerek.
CO ZAWIERA?
Korzeń mniszka lekarskiego zawiera trójterpeny (m.in. tarakserol, β-amyryna), związki goryczowe (m.in. laktukopikryna), fitosterole (m.in. β-sytosterol), wielocukry (m.in. inulina, pektyna), substancje żywicowe, cholina, kwasy organiczne. Jest cennym źródłem łatwo przyswajalnych soli mineralnych, a w szczególności potasu.
Liście mniszka pospolitego zawierają sporo soli mineralnych takich jak potas, magnez, krzem, żelazo i witaminy C, D, A i z grupy B zawierają również flawonoidy i karotenoidy.
Kwiaty mają podobną zawartość substancji czynnych, ale zawierają większą ilość olejku eterycznego i fitoestrogen.
DZIAŁANIE
Pobudza czynność wątroby, zwiększa ilość wytwarzanej żółci i ułatwia jej przepływ do dwunastnicy, działa przeciwskurczowo na przewody żółciowe i pęcherzyk żółciowy. Ma szczególny dobroczynny wpływ na wątrobę, bo redukuje zgromadzony w niej tłuszcz. Zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i ułatwia trawienie pokarmów. Reguluje przemianę materii oraz wypróżnienia. Wspomaga kuracje oczyszczające i odchudzające, odnawia krew. Przeciwdziała miażdżycy i obniża poziom cukru we krwi. Pomaga również na przewlekłe schorzenia dermatologiczne jak trądzik, egzema i łuszczyca. Jest silnie moczopędny, oczyszcza nerki, usuwa z organizmu nadmiar jonów sodu i potasu, a zarazem uzupełnia braki potasu – takiego połączonego efektu nie daje żaden lek urologiczny. Kwiaty z mniszka regulują miesiączkowanie i znoszą napięcie przedmiesiączkowe.
Mniszek pospolity pozytywnie wpływa również na układ odpornościowy. Zawarty w nim interferon działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Dzięki temu, że jest bogaty w przeciwutleniacze, działa odmładzająco i przeciwnowotworowo. Sok z mniszka (białe mleczko) ma właściwości zwalczające kurzajki. Wyciągi z mniszka stosowane zewnętrznie działają regenerująco na skórę, przyspieszają gojenie uszkodzeń skóry.
ZASTOSOWANIE
Stosuje się w chorobach woreczka żółciowego i wątroby, nawet w marskości, pomocniczo w kamicy żółciowej, w niewydolności nerek,obrzękach, w przewlekłym zapaleniu kłębuszków nerkowych, moczowodów lub pęcherza, w kamicy moczowej. Wykorzystuje się liście i korzenie mniszka w wiosennym oczyszczaniu organizmu z toksyn. Duża zawartość soli mineralnych, witamin czyni z mlecza doskonały lek na anemię. Kwiaty stosuje się w leczeniu przewlekłych nieżytów gardła i jamy ustnej. Regulują także zaburzenia miesiączkowania i jajeczkowania. Napary z ziela wspomagają leczenie schorzeń reumatycznych, dny moczanowej i nadciśnienia.
KIEDY ZBIERAĆ?
W kwietniu i maju zbiera się młode listki i główki kwiatów, będące w początkach lub pełni kwitnienia. Zbierać najlepiej przed południem w suchy, słoneczny dzień. Zbiór korzeni z kolei przeprowadza się, gdy koncentrują się w nich substancje czynne krążące w roślinie tj. późną jesienią. Podczas wykopywania korzeni należy uważać, żeby ich nie połamać. Kwiaty i liście suszymy w przewiewnym i zacienionym pokoju. Korzenie wymagają suszenia w temperaturze do 30 stopni.
W ZIELARSKIEJ KUCHNI I APTECZCE
Korzenie
Recepta Marii Treben:
1 kopiastą łyżeczkę do herbaty korzeni zalać na noc 1/4 litra zimnej wody. Następnego dnia ogrzać do wrzenia i przecedzić. Tą ilość podzielić na dwie równe części i pić łykami pół godziny przed śniadaniem i po śniadaniu.
Recepta Aleksandra Ożarowskiego:
2 łyżki korzeni lub kwiatów, lub pół na pół zalać 2 szklankami ciepłej wody, gotować pod przykryciem, przecedzić do termosu i pić ½
szkl. 2-3 razy dz. 30 min. przed jedzeniem
Liście
W kwietniu i na początku maja warto przyrządzać sałatkę z liści mlecza. Taka sałatka jest prawdziwą bombą witaminową i z powodzeniem może być składnikiem naszych wiosennych kuracji oczyszczających. Liście, im młodsze tym lepsze, zbieramy z dala od drogi, bardzo dokładnie płuczemy, pod bieżącą wodą. Do garści liści mniszka dorzucamy pokrojone rzodkiewki, szczypiorek, pomidor, ewentualnie jajko ugotowane na twardo. Wszystko mieszamy i polewamy sosem winegret. Z liści można przyrządzać nie tylko sałatki, ale również dodawać do zup i witaminowych koktajli.
Sok z mniszka lekarskiego
Wiosną, kiedy jest pod dostatkiem świeżych ziół, warto popijać sok z mniszka. Zbieramy całą naziemną część rośliny, płuczemy w zimnej wodzie i przekręcamy przez maszynkę do mięsa lub rozdrabniamy w malakserze i wyciskamy przez gazę. Pijemy po łyżce 2-3 razy dziennie przy niestrawności lub niewydolności wątroby, nerek i pęcherzyka żółciowego. Sok doskonale oczyszcza i wzmacnia organizm.
Sok można utrwalić spirytusem w proporcjach 5:1 (na 5 części soku 1 część spirytusu) i przechowywać w lodówce.
Herbatka z liści
Garść świeżych liści mniszka i 4-6 młodych pokrzyw (można dorzucić kilka świeżych listków czarnej porzeczki) zalać woda ok. 3-4 szklanki. Zagotować, podgrzewać na małym ogniu ok. 5 min., przecedzić . Popijać codziennie przez 7-14 dni. Oczyszcza i regeneruje organizm po zimie.
Łodygi
Recepta Marii Treben:
Przy zapaleniu wątroby, przy cukrzycy ale również dla osób, które czują się zmęczone i wycieńczone jest wskazana czternastodniowa kuracja polegająca na spożywaniu łodyg kwiatowych mniszka. Dziennie należy zjeść 5 – 10 łodyg. Łodygi myje się razem z kwiatostanem, później usuwa się kwiaty i wolno żuje. Ich nieco gorzkawy smak przypomina endywię.
Kwiaty
Kwiaty mlecza zbieramy w słoneczną pogodę. Nie myje się ich, a nieproszonych gości można się pozbyć się w następujący sposób: kwiaty rozsypujemy na arkusz białego papieru, niech troszkę poleżą, a wszystkie mieszkające tam żyjątka pójdą sobie.
Syrop z kwiatów mniszka I
(przepis Marii Treben)
Cztery kopiaste garście kwiatów mniszka pospolitego zalewamy 1 litrem zimnej wody i powoli ogrzewamy aż do wrzenia. Gdy się zagotuje, garnek z odwarem zestawiamy z kuchenki i odstawiamy na całą noc. Następnego dnia wlewamy wszystko na sito i cedzimy, a potem dobrze wyciskamy kwiaty obydwiema rękami. Do soku dodajemy 1 kg nieoczyszczanego cukru i pół cytryny pokrojonej na plasterki.
Garnek bez pokrywki stawiamy na kuchence i podgrzewamy na maleńkim ogniu (aby nie niszczyć witamin). Syrop odparowujemy bez gotowania. Oziębiamy raz albo dwa razy, żeby sprawdzić czy konsystencja syropu jest właściwa; zbyt rzadki, może skwaśnieć, zbyt gęsty może się scukrzyć. Następnie zlewamy do wyparzonych słoiczków, szczelnie zamykamy. Syrop w smaku przypomina miód, można smarować nim pieczywo lub dodawać do napojów.
Jest to świetne remedium na nerki, wątrobę, żołądek. Ułatwia trawienie, oczyszcza organizm, pomaga na trądzik.
Syrop z kwiatów mniszka II
(przepis Magdaleny Gorzkowskiej):
-450 kwiatów mniszka lekarskiego
-5 szklanek wody
– cytryna
-750 g cukru
Zebrane główki kwiatów rozkładamy na białym papierze lub prześcieradle. Potem przekładamy do szklanego naczynia, zalewamy zimną najlepiej źródlaną wodą, dodajemy wyszorowaną i pokrojoną w plasterki cytrynę (wcześniej usuwamy pestki). Po 5 godzinach gotujemy przez 30 min. na wolnym ogniu pod przykryciem. Odstawiamy do następnego dnia. Przecedzamy kwiatki i wyciskamy przez gazę. Do otrzymanego płynu dodajemy cukier i gotujemy do momentu aż uzyskamy gęsty syrop. Gorący syrop przelewamy do wyparzonych słoików. Słoiki mocno zakręcamy i przekręcamy do góry dnem, aby się dobrze zamknęły. Syrop zachowuje świeżość przez rok. Pomaga na kaszel i przeziębienie. Zażywa się go 3 x dziennie po łyżce. Po otwarciu słoiczka, miodek mniszkowy przechowujemy w lodówce.
Kwiatowe wino z mniszka lekarskiego (wg Magdaleny Gorzkowskiej)
Litrowy słoik płatków mniszka
4 litry wody
2 pomarańcze
2 cytryny
1 kg miodu
15 g suszonych drożdży winnych do białych win.
Rozkładamy płatki na białym papierze na pół godziny. Potem przekładamy do słoja, zalewamy przegotowana letnią wodą, dorzucamy dokładnie umyte, nieobrane pomarańcze i cytryny pokrojone na ćwiartki. Dodajemy miód i drożdże. Odstawiamy do suchego, ciepłego i ciemnego miejsca na okres 3 tygodni. Mieszamy co 3 dni. Po opadnięciu kwiatów i zakończonej fermentacji zawartość słoja odcedzamy i odciskamy przez ściereczkę. Wino z mlecza zlewa się do czystych, ciemnych butelek i trzyma w ciemnym miejscu. Po 9 miesiącach pijemy po małym kieliszku 3 x dziennie przed posiłkami w przypadku kłopotów gastrycznych, chorób woreczka żółciowego, skazy moczanowej (dny) oraz we wczesnych stadiach cukrzycy. Winko reguluje również nieregularne miesiączki, leczy nieżyty jamy ustnej i gardła.
Napar z kwiatów mniszka
Łyżkę kwiatów zalać 0,5 litra wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem około 10 minut. Następnie przecedzić i pić po ½ szklanki 2-3 razy dziennie podczas przewlekłych nieżytów jamy ustnej, gardła i oskrzeli jak również w zaburzeniach miesiączkowania, niedomaganiach jajników i zapaleniu przydatków.
Preparaty z mniszka lekarskiego
Korzeń mniszka lekarskiego stanowi składnik mieszanek ziołowych: Adiposina, Hepatina, Diabetina, Pankreaflos, Digesflos, Cholagoga II, Fito Mix XI, XII, XIII, Diabetosan, Normosan, Neonormosan, Degrosan, Pulmosan, Taraxaflos Tea. Wyciąg z korzenia jest składnikiem preparatów Gastrochol, Cholesol, Cholagogum.
UWAGA!
Mniszek lekarski, nie powinien być stosowany w ciąży, w okresie laktacji, u małych dzieci, oraz u osób cierpiących na niedrożność przewodów żółciowych. Przed zastosowaniem w kamicy żółciowej , należy skonsultować się z lekarzem.
Przy pisaniu artykułu korzystałam m.in.:
Treben M. : Apteka Pana Boga
Gorzkowska M.: Zioła. Jak zbierać, przetwarzać, stosować
Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy pod redakcją Ożarowskiego A.
Lewkowicz-Mosiej T.: Rośliny wzmacniające naszą odporność i aktywność
poznajziola.pl
Witam serdecznie. Czy to możliwe, że pomimo przefiltrowania syropu z mniszka przed rozlaniem go butelek, po około tygodniu wytrącił się na dnie mętny osad? Czy oznacza to, że syropek się zepsuł?
Nie, proszę pamiętać, że w naturalnych syropach i sokach wytrącanie się na dnie osadu, nawet mętnego nie jest żadnym sygnałem iż uległ on zepsuciu. To normalny proces. Może Panią martwić dopiero pojawienie się pleśni na górze soku lub syropu. Słoikiem można dobrze wstrząsnąć przed podaniem lub zamieszać, albo pozostawić osad na dole słoika i odlewać po prostu to co nad nim. 🙂